Çocuklar ve Ergenler Ä°çin Mindfulness EÄŸitimi
-
Dikkat ve konsantrasyon artışı
-
Dürtüsel davranışlarda azalma
-
Olumsuz düÅŸüncelerde ve endiÅŸe halinde azalma
-
Korku ve depresyonda azalma
-
Olaylara ve durumlara daha sakin bir zihinle yaklaÅŸabilme becerisi
-
Strese ve başkalarının davranışlarına karşı tepkisel davranışlarda azalma
-
BaÅŸta kendilerine sonra çevrelerindekilere karşı nazik olma, saygı duyma
-
ArkadaÅŸlarıyla, ailesi ve çevresiyle daha uyumlu birer birey olabilme becerisi
-
KiÅŸisel akademik kapasitelerinin en üst noktasına çıkabilme becerisi
-
Uyku kalitesinde düzelme
-
Akran zorbalığında azalma
“Bir KurbaÄŸa Gibi Sakin ve Dikkatli” kitabının yazarı terapist ve eÄŸitmen Eline Snel’in çocuklar için geliÅŸtirdiÄŸi “Çocuklar için Mindfulness EÄŸitimi” John Kabat Zinn tarafından geliÅŸtirilen MBSR Programına dayanır.
​
Eline Snel, çocuklara bilinçli farkındalık eÄŸitimi vermek üzere bir akademi kurmuÅŸtur. Metodu öyle baÅŸarılı bulunmuÅŸtur ki Hollanda Milli EÄŸitim Bakanlığı tarafından okul müfredatına alınmıştır. Hollanda’nın ardından Belçika, Fransa, Almanya, Ä°ngiltere, Ä°spanya, Ä°sviçre, Arjantin Hong-Hong’da da bu yöntem dikkat çekmeye baÅŸlamıştır ve bu ülkelerde yaygın uygulamalar vardır.
YAPILAN EĞİTÄ°MLER Ä°LE ÇOCUKTA ADIM ADIM FARKINDALIÄžIN GELİŞİMÄ° NASIL OLUYOR?
Mindfulness, ÅŸimdiki anda durup, kendi içinde olanı ve çevresini açık bir dikkatle gözlemleyerek, o anda kendi içimizdekileri ve dışımızdakileri yargılamadan nazikçe ve kendimize ÅŸefkat göstererek kabul etmektir. Var olanı kabul ederek o anda var olmaktır. Peki, bunu nasıl yapıyoruz? Öncelikle anda kalmak kolay deÄŸil çünkü beynimiz bir düÅŸünce fabrikası, bir iliÅŸkilendirme makinesi gibi çalışır ve bu fabrika hiç kapanmaz, durmadan düÅŸünce üretir. Bir insan günde ortalama 50.000 ÅŸey düÅŸünür. Bir yandan da zihnimiz anında oradan oraya sıçrar ve biz bir bakarız ki ÅŸimdi ve burada iken birden kendimizi akÅŸam yapacağımız bir iÅŸi ya da az önce olan bir ÅŸeyi düÅŸünüyorken buluruz. DüÅŸüncelerimiz bir kurbaÄŸa gibi oradan oraya sıçrar. Biz kendimizi hiç fark etmeden bulunduÄŸumuz andan uzaklaÅŸmış otomatik pilotta yaÅŸarken buluruz.
DüÅŸüncelerimizin oradan oraya zıpladığını fark ettiÄŸimiz anda çocuklarla birlikte çalışarak yeniden nazikçe bulunduÄŸumuz ana dönüyoruz, çocuklarla nefesini gözlemeyi gösterdiÄŸimiz çeÅŸitli alıştırmalar, meditasyonlar yapıyoruz. Dikkatinin ÅŸimdiki andan uzaklaÅŸtığını fark eden çocuk nefesini gözleyerek bu ana geliyor. Yeniden içindeki duygulara ve çevresinde olan bitene otomatik pilottan çıkıp farkındalıkla bakabiliyor.
Bu geri dönüÅŸleri, yaptığımız alıştırmalarla yapabilir olduktan sonra zihin sıçramaları olsa da her seferinde ana dönüp, anda kalabilmeyi baÅŸarıyoruz, bu seferde iç dünyamızı gözlediÄŸimizde orada olanı yargısızca, nazikçe, ÅŸefkatle kabul etmek ile ilgili çalışmalar yapıyoruz.Eline Snel’in hissettiÄŸimiz duyguları fark etmek, kabul etmek ve duyguların içinden geçmek üzerine kurguladığı “Åžahsi Hava Durumu Raporu Çalışması” nı yapıyoruz. Eline’in “Bir kurbaÄŸa gibi sakin ve dikkatli “ kitabının önsözünde belirttiÄŸi gibi bu çalışma Jon Kabat-Zinn’in en sevdiÄŸi alıştırmalardan biridir. Benim de önce kendim deneyimlediÄŸim ve çocuklarda da mucizesini gözlediÄŸim mükemmel bir alıştırmadır.
Ä°ç dünyamızı gözlediÄŸimizde, orada hoÅŸ olmayan duygular ve düÅŸünceler de olabilir ve hoÅŸ olmayan duyguları kabul etmek zordur. Çocuklarla hissettikleri hoÅŸ olmayan duygunun tarifi ve kabulü üzerine birlikte çalışıyoruz, çünkü kabul aÅŸamasında bu hoÅŸ olmayan duyguları nasıl tarif ettiÄŸiniz çok önemli:
-“Kendimi ÅŸu an sinirli hissediyorum” ile “Ben sinirli biriyim” arasındaki fark çok belirleyici.
-“Kendimi mutsuz hissediyorum" ile “Ben mutsuz bir insanım” arasındaki fark çok önemli.
Çocuklar olumsuz duygular hiç geçmeyecekmiÅŸ sanırlar. Hissettikleri olumsuz duygularla ve kafalarından geçen endiÅŸe verici düÅŸüncelerle kendilerini çok yıpratırlar. Yaptığımız alıştırmalarla onları duyguların geçiciliÄŸi ile tanıştırıyoruz ve bunu kendi kendilerine fark ediyorlar. Mesela daha sonraları bir ÅŸey hissettiklerinde bana gelip “Åžu an beceriksiz hissediyorum ama biliyorum geçecek diyorlar.” HissettiÄŸi ÅŸeyin kendisi olmadığını anlaması gerek, o an öyle hissettiÄŸini fark etmesi çok önemli. Duygusunu doÄŸru tarif edebildiÄŸinde o duyguyu kabul etmesi ve duygunun içinden geçmesi de mümkün oluyor.
Özelliklede yaptığımız alıştırmalarla çocuÄŸa duygusunun geçiciliÄŸini fark etmesine yardımcı oluyoruz. Duyguların bu geçiciliÄŸini hisseden çocuk, artık kendisini “Ben sinirli biriyim” diye tanımlamıyor, “Åžu an sinirliyim” diyebiliyor.
​
O anın içinde açık bir dikkatle var olduÄŸunuz ve içinizde olana yukarıda bahsettiÄŸim gibi kendinizi amansızca yargılamadan, kendinize ÅŸefkat göstererek yaklaÅŸtığınızda, yaÅŸadığınız tüm duyguların içinden geçebilecek cesareti gösterebilmeyi kendinizde bulursunuz. Duygularınızı düÅŸüncelerinizi, o anda içimizde var olanı yargısızca ve nazikçe kabul etmek derken bundan bahsediyorum.
​
Åžu an sinirliyim diyebilen duygusunu bu ÅŸekilde tarif edebilen çocuk kendine ÅŸefkat göstermeye baÅŸlıyor, mutlu, akıllı, sakin olabildiÄŸi gibi sinirli de olabileceÄŸini biliyor, sinirli olduÄŸunu kabul ediyor, zaten bir ÅŸeyi kabul ettiÄŸiniz anda bırakmaya da hazır olursunuz. O anı, geçmiÅŸin ve geleceÄŸin kaygılarını ÅŸu andaki hislerine yüklemeden o anı olduÄŸu kadar yaşıyor ve duygusu geçtiÄŸinde de bırakması kolay oluyor.
KONSANTRASYON / ODAKLANMAK
Gelelim dışarıda olanlara, yaÅŸadığınız ÅŸeyi, tamamlamayarak sadece gördüÄŸünüz, iÅŸittiÄŸiniz algıladığınız kadar olmasına izin verdiÄŸinizde, birden ve ani bir tepki vermenizin önü kesilmiÅŸ oluyor. Ä°ÅŸte en önemlisi siz o an nasıl davranacağınız ile ilgili seçim yapabilecek bir alana sahip oluyorsunuz.
Çocuk, yargılamadan gözlemeyi “Kuru üzüm “ alıştırması ile beÅŸ duyu organına odaklanarak deneyimlerken duyu organları aracılığıyla algıladığı hislerle anın içinde kalabiliyor. Yargılardan uzak açık bir algı ile keÅŸfetmenin tadını çıkarıyor. Åžimdiye kadar hiç fark etmediÄŸi ÅŸeyleri fark ediyor.
Bir öÄŸretmen olarak diyebilirim ki bir konuda içselleÅŸtirmenin gerçekleÅŸmesi için onu deneyimleyerek öÄŸrenmek çok önemli. Ben, metodun baÅŸarısının sırlarından birinin bu olduÄŸunu düÅŸünüyorum. Çocuk her ÅŸeyi ama her ÅŸeyi deneyimliyor ve kendi deneyimi sonucu kendisi çıkarım yapıyor.
​
Farkındalık EÄŸitimi problem çözücü deÄŸildir. Problemi karşılama biçiminizi, algınızı deÄŸiÅŸtirir.
​
Bir çocuÄŸa konsantre olamadığını, dikkatini veremediÄŸini söylersiniz ama bu çocuk için hiçbir ÅŸey ifade etmez. ÇocuÄŸa önce konsantre olamadığı o anı tarif etmeniz gerekir. Çocuk konsantre olamadığı o anda kendini gözlemeyi bilirse, konsantre olamamanın ne olduÄŸunu da anlamaya baÅŸlar. Bir ÅŸeyi anlamadan deÄŸiÅŸtiremezsiniz.
​
Eline Snel’in metafor olarak kullandığı kurbaÄŸanın da içinde bulunduÄŸu, özel olarak hazırlanmış kar küresi burada çok iÅŸe yarıyor. Kar küresi, çocukların düÅŸüncelerle, baÅŸ edilemeyen duygularla dolup taÅŸmış kalplerini ve zihinlerini temsil ediyor. Kar küresi hareket halindeyken, düÅŸünceler havada uçuÅŸuyor. DüÅŸünceleri ile görüÅŸ alanı bile kalmayan bu kurbaÄŸa, konsantre olamaz. Önünü bile göremeyen kurbaÄŸa tamamen kaotik bir halde. Ama onu durdurduÄŸumuzda yavaÅŸ yavaÅŸ görüÅŸü aydınlanmaya, düÅŸünceler sakinleÅŸmeye ve oturmaya baÅŸlıyor. Böylelikle çocuk kurbaÄŸanın haline bakarak ona ne demek istendiÄŸini anlıyor.
Her ÅŸey bu anlamda durma, durabilme ile baÅŸlıyor.Durabilmek de kolay deÄŸil. Zihnen durmayı konuÅŸtuk, bedenen durmak da çok önemli.
Yaptığımız alıştırmalarla ne kadarı senin bedenin için yeterli sorusunun cevabını kendi bedeninin sınırlarını keÅŸfederek çocuk kendisi buluyor. Burada yeterli sözcüÄŸü çok önemli, kendi yeterlisini kendisinin keÅŸfetmesi gerek. Çocuklar bunu deneyimleyince hemen kavrıyor, bedenlerinde hissettiklerini ustaca tarif ediyor.
DUR
GÖZLEMLE
GEVÅžE
ÅžEÇÄ°M YAP
Otomatik pilotta yaÅŸamak, tepki vermek yerine dur. Kendi içinde ve çevrende neler oluyor açık bir dikkatle gözle, nefesine odaklanarak bulunduÄŸun anda kal ve nefesine odaklanarak gevÅŸe, vereceÄŸin tepkiyi seç. ​
Çocukların yargılayıcı bir zihinleri var, bir arkadaÅŸları o gün onunla kafalarında tasarladıkları kadar ilgilenmezse hemen kötü bir senaryo yazmaya baÅŸlarlar. Bu büyüklerde de böyle mesela bir düÅŸünün bakalım bir arkadaşınız size beklentiniz dışında davrandığında hemen “Ne oldu, ben ne yaptım? “ diye sormaya baÅŸlıyorsunuz ve çoÄŸu zamanda sizin dışınızda bir nedenden dolayı bu ÅŸekilde davranmış olduÄŸunu öÄŸreniyorsunuz. Bu anlarda yargısız bakabilmeyi öÄŸrenmek ve olanı olduÄŸu kadar algılayabilmek çocuklara çok iyi geliyor. ​
​
Ben bu eÄŸitimi aldım ama bana Mindfulness’ı çocuklar öÄŸretti. Çocuklarla yaptığım alıştırmalarda aslında hep kendim de var oldum. Siz eÄŸitmen olarak tüm bu alıştırmaları kendinizde ne kadar uygulayabiliyorsanız, hissedebiliyorsanız o kadar kılavuzluk edebiliyorsunuz. Ben 20 yılı bulan öÄŸretmenlik hayatımda hep bunu uyguladım. Bu aynı zamanda Eline Snel’in de eÄŸitimde bize söylediÄŸi bir ÅŸeydi.
​
DERÄ°N DÄ°YALOG
EÄŸitimde yapılan alıştırmalar ve meditasyonlar sonrasında derin diyalog yapılır. Yapılan alıştırmalar ve meditasyonlar sonrasında çocuk hisleri ve düÅŸünceleri ile ilgili eÄŸer isterse kendi isteÄŸince konuÅŸur. KonuÅŸmanın terapötik iyileÅŸme ve duygu regülasyonu açısından ne kadar deÄŸerli olduÄŸu göz önünde bulundurulduÄŸunda bu kısım eÄŸitimin çok önemli bir parçasıdır.
12 haftalık buluÅŸmalardan oluÅŸan programın içeriÄŸi aÅŸağıda verilen temaları içerir.
​
-
Bilinçli dikkat, farkındalık, odaklanma,nefes
-
Bilge Beden. Bedenin ne söylüyor?
-
Duyuların farkındalığı
-
Zor Duyguların farkındalığı, özÅŸefkat.
-
DüÅŸünce akışını anlamak, düÅŸüncelerle baÅŸ etmek.
-
Karakterinin güçlü yönlerini keÅŸfetmek. Senin gizli yeteneÄŸin ne?
-
Anlam ve Amaç, potansiyelini gerçekleÅŸtirebilmek.
-
Ä°stemeyi öÄŸrenmek ,sabır ,inanç,oluruna bırakmak.
-
Stresi yönetebilmek, keyif almak.
-
Sosyal baÄŸ, iletiÅŸim
-
Nezaket, kabul, minnet, irade.
-
Mutluluk nedir? Mutluluğun sırrı.
​
Derslerde dikkatimizi nefesimize yönlendirmeyi öÄŸrendiÄŸimiz nefes alıştırmaları, meditasyonlar, yoga ve hareket alıştırmaları, program konularını destekleyen hikâye anlatımları yapılır. Temalarla uyumlu videolar, podcastlar, bilimsel araÅŸtırmaları içeren klipler kullanılır.
ÖÄŸrenciler kendi kendilerine meditasyon yapmayı öÄŸrenirler. Nefes alıştırmaları ile stresi ve heyecanı kontrol etmeyi deneyimler. Hareket alıştırmaları ile beden farkındalığı geliÅŸtirir. Duyguların ve düÅŸüncelerin dünyasını anlamayı, duyguların içinden geçmeyi ve duyguların geçiciliÄŸini fark etmeyi deneyimler. Bir ÅŸeyi istemeyi ve bir ÅŸeyi istediÄŸinde çok istediÄŸinde gerçekleÅŸtirebilmek için kendi öz kaynaklarını nasıl kullanacağını öÄŸrenir.
Mindsight Institute’da ve UCLA’de Mindful Awareness Research Center’da (Bilinçli Farkındalık AraÅŸtırma Merkezi) çalışmalarını sürdüren UCLA Tıp Fakültesi psikiyatri profesörü Dr. Dan Siegel’e göre Mindfulness eÄŸitimi alan çocuklar, stresli durumlarla farklı ÅŸekilde ilgileniyor ve baÅŸkalarıyla daha iyi empati kurabiliyor, çatışma durumlarında baÅŸka seçimler yapıyorlar. Tepkisel bir harekettense daha bilinçli ve barıştan yana bir tavır sergiliyorlar. Dikkat, geliÅŸmekte olan tüm çocukların beyinlerine iyi geliyor.